Zonder selectieve sloop geen ‘cradle to cradle’ in de bouw

Een product is niet langer in gebruik en kan bijgevolg volledig ontmanteld worden om opnieuw als ruwe grondstof te worden ingezet. Heel wat sectoren streven al sinds de jaren 90 van vorige eeuw naar het inzetten van gebruikte materialen als grondstof voor nieuwe hoogwaardige toepassingen. Dit in tegenstelling tot 'downgrading' waarbij gerecycleerde materialen een enkele keer worden gebruikt in laagwaardige toepassingen en daarna vaak verdwijnen uit de kringloop. Zo ook in de bouwsector, koploper in het hergebruik van gerecycleerde materialen, maar nog te vaak in laagwaardige toepassingen. Hoog tijd om ten volle in te zetten op hoogwaardige recyclage en het sluiten van de keten. De nieuwe sloopbeheerorganisatie Tracimat speelt een sleutelrol.

Kwaliteitsvol recycleren in de bouw

De bouwsector hergebruikt vandaag al 95% van alle bouw- en sloopafval. Daarmee is de bouw afgetekend koploper. Die recyclage situeert zich vaak in laagwaardige toepassingen waarvan gerecycleerde granulaten in wegenbouw een bekend voorbeeld zijn. Aangezien de afzetmogelijkheden van bouwafval voor zulke toepassingen in dalende lijn gaan, richt de sector zijn pijlen op een kwaliteitsvoller hergebruik. Hoewel de strenge kwaliteitseisen voor hoogwaardige toepassingen een uitdaging vormen, zien we reeds nieuwe trends: zo is er het hergebruik van kwaliteitsvol zeefzand voor betonproducten; experimenten met recyclage van secundaire materialen in nieuwe bakstenen enz. Tracimat en haar sloopbeheersysteem zijn hierbij cruciaal om de kwaliteit van hergebruikte ruwe grondstoffen te verzekeren en milieurisico's uit te sluiten.

TRACIMAT, een mijlpaal

Begin dit jaar heeft de Vlaamse regering Tracimat erkend als eerste sloopbeheerorganisatie in Vlaanderen. Sindsdien bouwt de organisatie zijn sloopbeheersysteem verder uit. Niet het minst met de invoering van het sloopopvolgingsplan om de materialen aan de bron te scheiden. Dit sluit nauw aan bij de beleidskeuze van de Vlaamse regering die onlangs het nieuwe eenheidsreglement voor brekers heeft goedgekeurd. Daardoor dient hoogmilieurisicoprofiel puin (HMRP) en laagmilieurisicoprofiel puin (LMRP) apart behandeld te worden richting een zuiverdere materialenstroom voor hergebruik. Dit is essentieel om te voldoen aan de kwaliteitsnormen voor hoogwaardige toepassingen.

Change management

Al geruime tijd voorzien de Tracimat-medewerkers infosessies voor slopers en brekers. Beide groepen hebben daarbij hun bezorgdheid geuit over de risico's van puin die zou gecatalogeerd worden onder HMRP. Het gaat hierbij om puin met een onbekende herkomst of het resultaat van een niet-selectieve sloop. Het potentiële risico op een verhoogd gehalte aan fysische en/of chemische contaminatie is significant. Beide stromen worden vandaag samen verwerkt of het nu gaat om puin uit een selectieve sloop of niet. De breker ontvangt een gemengde stroom en staat voor de moeilijke opdracht om de basisvereisten te behalen. Als gevolg van deze vermenging en het verdunningseffect slaagt men er dikwijls in om de basiscriteria te halen voor hergebruik in laagwaardige toepassingen. De angel zit evenwel in de langere termijn. De huidige werkwijze legt een aanzienlijke hypotheek op recyclage voor hoogwaardige toepassingen in de bouw. Beleidsmakers erkennen dat enkel een doorgedreven selectieve sloop hoogwaardige toepassingen kan mogelijk maken. Dat betekent scheiden aan de bron of een doorgedreven scheiding achteraf via de sorteerders.

De afgelopen maanden is Tracimat in overleg gegaan met de verschillende stakeholders die hun bekommernissen hebben geuit. Daaruit is een overgangsregeling gevloeid om tijdens het eerste werkingsjaar stapsgewijs het nieuwe systeem in te voeren.

L'histoire se répète

Hoewel de invoering van het sloopbeheersysteem en het nieuwe eenheidsreglement voor brekers een aanzienlijke verandering inhouden en bijgevolg bezorgdheden losweken, lijken de voordelen de stakeholders over de streep te trekken : onder meer betere detectie van milieurisico's zoals asbest en betere kwaliteitsprestaties waardoor hoogwaardige recyclagemogelijkheden binnen handbereik komen.

Meer dan tien jaar geleden zagen we een gelijkaardig verloop bij de invoering van de grondverzetsregeling. Aanvankelijk heerste er heel wat bezorgdheid binnen de sector tot zelfs sprake was van de blokkering van het grondverzet. Maar al snel bleek het aanpassingsvermogen van bouwondernemers groot te zijn waarbij zij opportuniteiten zoals het optrekken van het aantal tussentijdse opslagplaatsen voor grondverzet niet onbenut lieten.

Intussen is de grondverzetsregeling aan een uitbreiding toe. De overheid en de baggersector hebben onlangs gezamenlijk beslist om het gebruik van bagger- en ruimingsspecie vanaf volgend jaar te onderwerpen aan de succesformule van de grondverzetsregeling. De baggersector kiest daarmee bewust voor de voordelen van het traceerbaarheidssysteem. Logisch aangezien hun risico voor verontreiniging niet gering is en zij bekommerd zijn om hun verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid. Bovendien kan de regeling een troef zijn in een betere aanpak van oneerlijke concurrentie.

Tekst : Andy Heurckmans, Afdelingshoofd Exploitatie bij Grondbank